Πώς στηρίζω το έφηβο παιδί μου
Αρχικά ας αναγνωρίσουμε ότι η εφηβεία είναι φάση επαναστατικότητας και διεκδίκησης. Η εφηβεία μπορεί να αρχίσει στα 12 με 13 χρόνια του ατόμου και να κλείσει στα 19 έως 20. Σε αυτή την περίοδο, ο έφηβος είναι μισός παιδί και παράλληλα γίνεται και ενήλικας με ευθύνες και υποχρεώσεις, κάτι το οποίο δημιουργεί μεγάλες εντάσεις και συγκρούσεις στον ίδιο. Προσπαθεί έντονα να δημιουργήσει την ταυτότητά του, αλλά και να γίνει μέρος ενός κοινωνικού συνόλου.
Η εφηβεία είναι μια περίοδος σημαντικών αλλαγών και ανακατατάξεων οι οποίες αποτελούν σημαντικές προκλήσεις για τους ίδιους τους εφήβους αλλά και τους γονείς τους. Οι έφηβοι καλούνται να ανταποκριθούν σε σημαντικές μεταβάσεις σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Οι αλλαγές στο ίδιο τους το σώμα απαιτεί από τους ίδιους να αποχωριστούν τη σχέση τους με την παιδική πτυχή τους και να διαμορφώσουν μια διαφορετική- ίσως πιο ενήλικη- εικόνα για τον εαυτό τους.
Ο ρόλος του γονιού μπορεί να είναι με διαφορετικό τρόπο υποστηρικτικός σε κάθε υποστάδιο της εφηβείας. Η εφηβεία αποτελεί, όμως, μια μεταβατική περίοδο όχι μόνο για τους ίδιους τους εφήβους αλλά και για τους γονείς τους οι οποίοι χρειάζεται να προβούν σε αλλαγές ώστε να επιτρέπουν την “μετακίνησή” των παιδιών τους μέσα και έξω από την οικογένεια. Οι γονείς καλούνται να αποχωριστούν την παλιά, στενή σχέση με τα παιδιά τους και να επαναπροσδιορίσουν τις προσδοκίες, τις απαιτήσεις και το ρόλο τους.
Πλέον, ο ρόλος τους δεν είναι ίσως τόσο κατευθυντικός και χρειάζεται να ικανοποιήσουν την ανάγκη των παιδιών τους για αυτονομία αλλά και για καθοδήγηση. Επιπλέον, αναμένεται να επιτρέπουν περισσότερο “χώρο” στους εφήβους ώστε πιο αυτόνομα να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους, να κάνουν τις επιλογές τους και να διαμορφώνουν τη δική τους κοσμοθεωρία για θέματα που τους αφορούν.
Κάθε μετάβαση, ακόμα κι αν είναι αναμενόμενη, όπως το πέρασμα στην εφηβεία, συνοδεύεται από ενθουσιασμό και προσμονή αλλά και από αγωνία και φόβο για όλη την οικογένεια. Επιπλέον, όλες οι αλλαγές που προκύπτουν στην περίοδο της εφηβείας συμβάλλουν στην ανατάραξη της σχέσης γονιών και εφήβων. Αρκετές φορές, η σχέση χαρακτηρίζεται είτε από συγκρούσεις κι εντάσεις είτε από συναισθηματική απόσταση και απομάκρυνση, κάτι που προβληματίζει έντονα τους γονείς.
Πιο αναλυτικά, στην ηλικία 12-13, ο γονιός μπορεί να εστιάσει στο να υποδεικνύει πρακτικά δεξιότητες οργάνωσης, όπως τη χρήση σημειώσεων στο γραφείο του για καθήκοντα της ημέρας.
Στην ηλικία των 13-14, ο γονιός θα μπορούσε να εκπαιδεύσει τον έφηβο σε σωστούς τρόπους αντιμετώπισης δύσκολων ή στρεσογόνων καταστάσεων, όπως στην επιλογή μιας ήρεμης μουσικής ή στην διευκόλυνση της επικοινωνίας των καθημερινών συναισθημάτων με στόχο την επεξεργασία τους. Στην ηλικία 15-18, συνήθως οι έφηβοι πειραματίζονται με επικίνδυνες συμπεριφορές. Χρήσιμο από τους γονείς, θα ήταν να αποδεικνύουν καθημερινά την παρουσία τους.
Άλλωστε, όπως κι αν συμπεριφερθεί ένας έφηβος, ο γονιός δε θα πάψει ποτέ να είναι γονιός! Αυτό μπορεί να γίνεται με σύντομες και απλές ερωτήσεις κάθε στιγμή της ημέρας, όπως το καλημέρα, πώς πήγε σήμερα η μέρα σου;, ντύθηκες πολύ ωραία. Μπορεί όλα αυτά να έχουν και τη μορφή προσωπικού μηνύματος στο Facebook του ή στο κινητό του. Με αυτό τον τρόπο ο γονιός επιτυγχάνει να προσφέρει άμεσα στο παιδί του την αίσθηση ασφάλειας που χρειάζεται.
Μην ξεχνάτε ότι οι γονείς δεν είναι έφηβοι, άρα καλό θα ήταν να αντιδρούν με ένα τρόπο διαφορετικό από ότι κάνουν οι ίδιοι. Το πιο σημαντικό σε όλη αυτή τη σχέση (όχι την μάχη) είναι να μην παίρνει ο γονιός προσωπικά όλες τις διάφορες εκρήξεις του εφήβου. Αν γίνεται αυτό, τότε ο έφηβος θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τις ίδιες συμπεριφορές με στόχο να ελέγχει το γονιό του.
Επίσης να έχετε υπόψη σας πως η καλύτερη συμβουλή δεν είναι αυτή που δίνεται με τα λόγια, αλλά αυτή που βλέπουμε στην πράξη. Ακόμα και τα συναισθήματα, πολλές φορές θεωρούνται δεδομένα και σπάνια τα εκφράζουμε με πράξεις, όπως μέσα από την αγκαλιά, ή με ένα τρυφερό μήνυμα ή ένα φαγητό νόστιμο.
Μην επαναλαμβάνετε όμως τις ίδιες σκέψεις και τα ίδια συναισθήματα πολλές φορές, γιατί μετά θα καταλήγουν στα αντίθετα αποτελέσματα. Ακόμη κι εδώ φαίνεται το πόσο σημαντικός είναι ο τρόπος, το ύφος, ο τόνος επικοινωνίας, οι ερωτήσεις (και όχι τα κηρύγματα) ακόμα και οι λέξεις αυτές καθ’ αυτές!
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να διευκολύνουν αυτή τη μετάβαση και να διατηρήσουν μια υγιή σχέση με τα έφηβα παιδιά τους;
Να δείχνουν αυθεντικό ενδιαφέρον για τον “κόσμο” των εφήβων παιδιών τους στην προσπάθεια να τα μάθουν και να τα καταλάβουν περισσότερο.
Να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται τα συναισθήματα των παιδιών τους ακόμα και όταν δεν καταλαβαίνουν τις έντονες αντιδράσεις τους ή δυσκολεύονται να τις αντιμετωπίσουν.
Να σέβονται τον προσωπικό χώρο- κυριολεκτικά και μεταφορικά- των εφήβων γιατί αυτός τους είναι απαραίτητος για να καταφέρουν να διαμορφώσουν την δική τους ταυτότητα.
Να τηρούν συγκεκριμένους κανόνες και όρια ώστε οι έφηβοι να μπορέσουν να προστατευτούν από πιθανούς κινδύνους αλλά και να αξιοποιήσουν την ελευθερία τους με δημιουργικό τρόπο.
Να ενθαρρύνουν και να επιβραβεύουν την προσπάθεια αυτονομίας και ανάληψης ευθυνών εκ μέρους των παιδιών.
Να συζητάνε με τα παιδιά και να τα προσκαλούν να συμμετάσχουν στην εύρεση λύσεων σε καθημερινές δυσκολίες, διαφωνίες και προβλήματα επικοινωνίας.
Να έχουν επίγνωση των δικών τους προβληματισμών και ανησυχιών και να εκφράζουν ξεκάθαρα τις προσδοκίες τους από τα παιδιά.
Να έχουν ένα καλό υποστηρικτικό δίκτυο ή να απευθύνονται σε κάποιο ειδικό όταν χρειάζονται χώρο να επεξεργαστούν τα δικά τους δύσκολα συναισθήματα για αυτή τη μεταβατική περίοδο.
Στην εφηβεία, η σχέση γονέων και παιδιών τίθεται υπό διαπραγμάτευση και αναδύεται η ανάγκη για επαναπροσδιορισμό της. Οι αλλαγές και οι ανακατατάξεις, παρά την αναστάτωση που μπορεί να προκαλούν, αποτελούν ένα σημαντικό και αναγκαίο βήμα για το μεγάλωμα των παιδιών
Σε περίπτωση που το άγχος των γονιών ενισχύεται μέρα με την μέρα, τότε καλό θα ήταν να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό, ώστε να μην φτάσει στο σημείο που να κυριαρχεί αποκλειστικά και μόνο το άγχος και η αίσθηση ανικανότητας.
Παρακάτω ακολουθούν χρήσιμες προτάσεις για μία Εποικοδομητική επικοινωνία
Ζητείστε από το γιο ή την κόρη σας να χειριστεί ένα θέμα ή να λύσει ένα πρόβλημα που άλλοτε το αντιμετώπιζαν οι μεγάλοι. (μαστορέματα, μικροδουλειές, εξόφληση λογαριασμών σε τράπεζα ή e-banking), να κάνει ψώνια, να αγοράσει δώρα για συγγενείς, να συγκεντρώσει πληροφορίες για μία συσκευή ή αυτοκίνητο που θα αγοράσει η οικογένεια, να κανονίσει τα δικά του ραντεβού με το γιατρό, κ.τ.λ.)
Ζητείστε τη συμβουλή του έφηβου σχετικά με ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζετε εσείς (ο γονιός ) στη δική σας ζωή.
Αποφύγετε κανονισμούς για την ώρα ύπνου των εφήβων.
Ζητείστε τη γνώμη του έφηβου για τα καθημερινά κοινωνικά και πολιτικά θέματα.
Αποφύγετε να δώσετε σε ένα έφηβο την ιδέα ότι εσείς σαν έφηβος τα καταφέρνατε περίφημα (ή ότι τώρα τα καταφέρνετε περίφημα).
Δεχθείτε τα λάθη και τις αποτυχίες του με φυσικό τρόπο (“αυτά συμβαίνουν κάποτε σε όλους μας, Ελένη” πείτε της).
Δώστε έμφαση στα θετικά σημεία (Είσαι αποφασιστικός αγόρι μου– σε αντίθεση με το, είσαι «πεισματάρης» ή «ξεροκέφαλος»).
Χρησιμοποιείστε την τακτική συγκέντρωσης της οικογένειας σαν το βασικό τρόπο να εκφράζονται όλοι και για να λύνετε τα προβλήματα (οικογενειακό συμβούλιο)
Απολαύστε τους φίλους του εφήβου σας. Δεχτείτε τους στο σπίτι. (Κάποτε οι έφηβοι αποφεύγουν τελείως μερικά σπίτια. Δε θέλουν να περάσουν την ώρα τους σε ένα σπίτι όπου τους θεωρούν πολίτες δεύτερης κατηγορίας).
Δώστε την έγκρισή σας και τη βοήθειά σας στον έφηβο για να πάρει άδεια οδηγήσεως μόλις έχει τη νόμιμη ηλικία.
Ενδιαφερθείτε για τις δραστηριότητες του εφήβου χωρίς να τον πνίγετε.
Διασκεδάστε μαζί. Προγραμματίστε σε τακτικές περιόδους, εκδρομές στις οποίες γονείς και έφηβοι θα βρίσκεστε μαζί για να διασκεδάσετε, χωρίς γκρίνιες και κηρύγματα, μεταφέροντάς του τη χαρά και το χαμόγελο για τη ζωή.
Ζητείστε από τον έφηβο να αναλάβει να υπολογίζει τις ανάγκες του για ντύσιμο και να ψωνίζει τα ρούχα του καθώς θα μεγαλώνει.
Ενισχύστε τη συμμετοχή του εφήβου σε κάθε δραστηριότητα που είναι νόμιμη και ηθική.
Κάποτε, στην αρχή της εφηβείας, σταματήστε να αυξάνετε το χαρτζιλίκι, ώστε ο έφηβος να μπορέσει να νιώσει αυτάρκης αρχίζοντας μία εργασία με μειωμένο ωράριο για ένα διάστημα τα καλοκαίρια
Όπου αυτό είναι εφικτό, αφήστε τον έφηβο να συμμετέχει στις κοινωνικές συγκεντρώσεις. Ενθαρρύνετέ τον να έχει γνωριμίες με μεγάλους. Θα απολαύσεις την παρέα του τάδε, γιε μου… Του αρέσουν και εκείνου αυτές οι συγκεντρώσεις, ή το σινεμά, ή οι εκδρομές κ.τ.λ……………
Μην κάνετε εσείς, ό,τι μπορεί ή πρέπει να είναι ικανός να κάνει ο ίδιος! Μην αναλαμβάνετε εσείς την ευθύνη για δικές του υποχρεώσεις ή περιττές διευκολύνσεις, π.χ. μαμά θα με πας εσύ στο σχολείο αντί να πάρω το σχολικό ώστε να κοιμηθώ λίγο περισσότερο το πρωί;
Εμφυσήστε τη συμμετοχή όλων μέσα στην οικογένεια στις απαραίτητες δουλειές του σπιτιού, ώστε να έχει ο έφηβος πάντοτε την αίσθηση ότι δε μπορεί να απολαμβάνει μόνο “τις υπηρεσίες” που του παρέχονται (φαγητό, στέγαση, εκπαίδευση, χαρτζιλίκι, δώρα, κτλ..), ούτε ό,τι οι γονείς είναι εκεί μόνο για να εκτελούν υποχρεώσεις, αλλά έχει υποχρεώσεις και ο ίδιος – πέραν των εκπαιδευτικών του καθηκόντων – συμβάλλοντας στο κοινό καλό και τη συλλογική προσπάθεια, π.χ. να αναλάβει την ηλεκτρική σκούπα όλου του σπιτιού μία φορά την εβδομάδα και να πηγαίνει το σκύλο βόλτα καθημερινά.
Εφαρμόστε τις Φυσικές και Λογικές συνέπειες με σταθερότητα, χωρίς επαναλαμβανόμενες υπαναχωρήσεις, για κάθε αθέτηση ή παραβίαση των συμφωνηθέντων, ή για κάθε αρνητική συμπεριφορά εν γένει.
Πηγή : psychologynow.gr, άρθρα ψυχολογίας, οικογένεια και παιδί
psychopedia.gr