Διαδίκτυο και εθισμός

Ή, πώς οι οθόνες, μεταμορφώνουν παιδιά, εφήβους ακόμη και ενήλικες…σε «ψηφιακούς» παθολογικούς χρήστες…

Ποια είναι η κατάσταση

Ο εθισμός στο διαδίκτυο αναφέρεται στην ανεξέλεγκτη και επιβλαβή χρήση των ηλεκτρονικών μέσων.

Οι πιο ευάλωτες ομάδες για την ανάπτυξη παθολογικής χρήσης, είναι οι έφηβοι και οι φοιτητές, καθώς στις ηλικίες 16–24 ετών παρουσιάζεται το υψηλότερο ποσοστό χρήσης (Öztürk et al., 2007).

Επίσης βάσει της ΕΛΣΤΑΤ, το 2018 το 79% των ερωτηθέντων ηλικίας μεταξύ 18-44χρ., αφήνουν το κινητό από το χέρι τους, μόλις 2 ώρες από όσες ώρες είναι ξύπνιοι!

Πιο συγκεκριμένα, οι οικογενειακές συγκρούσεις για τις ψηφιακές ολονυχτίες των παιδιών πληθαίνουν, καθώς όλο και περισσότεροι έφηβοι αλλά ακόμη και παιδιά δημοτικού, κοιμούνται με το κινητό τους στο μαξιλάρι, βλέποντας βίντεο. Έρευνες έχουν δείξει ότι η παθολογική χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου συσχετίζεται με μία σειρά ψυχοκοινωνικών και ιατρικών προβλημάτων, όπως η κατάθλιψη, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, η αϋπνία, η απομόνωση από το οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και η παραμέληση βασικών βιολογικών αναγκών, όπως η κανονικότητα στη διατροφή (Young, 2008).

Η τηλεόραση, τα DVD, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα smartphones, τα Xboxes και το internet, έχουν μετατρέψει τα περισσότερα σπίτια, σε χώρους ηλεκτρονικής διασκέδασης και πληροφόρησης.

Eπίσης δεν είναι ασυνήθης δυστυχώς πλέον, η εικόνα, οι γονείς να «θέλουν επιτέλους να βρουν λίγο την ησυχία τους» οπότε να «παραπέμπουν» τα προνήπιά τους στην «ηλεκτρονική babysitter», κι εκείνα, να κοιτούν εκστασιασμένα με ορθάνοιχτα μάτια στο iPad. Αργότερα στα χρόνια, έντρομοι, αντιλαμβάνονται ότι το κάποτε υγιές, χαρούμενο παιδάκι τους, έχει εθιστεί τόσο στα ηλεκτρονικά, που έχει μεταλλαχτεί σε έναν κατατονικό, ναρκωμένο άνθρωπο. Αυτός είναι και ο λόγος που οι γονείς που είναι περισσότερο προσεκτικοί με την τεχνολογία είναι οι σχεδιαστές τεχνολογίας και οι μηχανικοί.

Βλέπουμε τις επιθετικές εκρήξεις θυμού των παιδιών, όταν απομακρύνουμε τις ηλεκτρονικές συσκευές, καθώς και την ελλιπή ικανότητα συγκέντρωσης, όταν τα παιδιά παύουν να δέχονται ερεθίσματα από τον κυβερνοχώρο.

Ακόμα χειρότερα: βλέπουμε παιδιά να βαριούνται, να είναι απαθή και αδιάφορα όταν δεν απασχολούνται με το κινητό τους ή το διαδίκτυο.

Πότε όμως μιλούμε για εθισμό στο διαδίκτυο;

Θα πρέπει να παρατηρήσουμε τις ακόλουθες ενδείξεις για εύλογο χρονικό διάστημα:

Ψυχολογικά συμπτώματα:

1. Αίσθηση ευφορίας όση ώρα βρισκόμαστε στον υπολογιστή

2. Είμαστε ανίκανοι να σταματήσουμε τη δραστηριότητα

3. Αναζητούμε όλο και περισσότερο χρόνο στον υπολογιστή

4. Παραμελούμε οικογένεια και φίλους, αλλάζουμε συνήθειές μας και μειώνουμε τις κοινωνικές επαφές

5. Νιώθουμε κενοί και εκνευρισμένοι όταν δε βρισκόμαστε στον υπολογιστή

6. Λέμε ψέματα στην οικογένεια και τους φίλους μας για τις δραστηριότητές μας

7. Αντιμετωπίζουμε προβλήματα με τη δουλειά και το σχολείο

8. Παραμελούμε την προσωπική μας υγιεινή

Σωματικά συμπτώματα:

1. Διατροφικές διαταραχές

2. Διαταραχές του ύπνου και αλλαγή των συνηθειών ύπνου

3. Μυοσκελετικές παθήσεις (πχ σκολίωση)

4. Μειωμένη αθλητική δραστηριότητα

5. Ξηρά μάτια-μυωπία

6. Ημικρανίες

7. Παραμέληση προσωπικής υγιεινής

Μην ξεχνάμε ότι το διαδίκτυο είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, που για να το χρησιμοποιήσουμε σωστά, πρέπει να ακολουθούμε τις οδηγίες χρήσης. Μερικές σημαντικές σελίδες που μπορούν να βοηθήσουν στην πληρέστερη ενημέρωση και ορθή χρήση του είναι Saferinternet.gr / Safeline.gr και η γραμμή βοήθειας ΥποΣΤΗΡΙΖΩ.

Τα αίτια του φαινόμενου κατάχρησης του Διαδικτύου

Κάποια από τα ΑΙΤΙΑ, και τους ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΟΥΣ + ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ

• η ανάγκη μετριασμού δυσάρεστων συναισθημάτων της καθημερινότητας (δυνατότητα να διαφύγει από συναισθηματικές δυσκολίες, προβληματικές καταστάσεις και κακουχίες στην προσωπική του ζωή)

• η έλλειψη επικοινωνίας στην οικογένεια

• η απουσία εφαρμογής ορίων μέσα στην οικογένεια

• έλλειψη πίστης στον εαυτό, χαμηλή αυτό-εκτίμηση,

• κοινωνική απομόνωση και έλλειψη κοινωνικών σχέσεων και υποστηρικτικού πλαισίου,

• έλλειψη ανοχής στη ματαίωση

οδηγούν ένα μέρος των παιδιών ή και ενηλίκων στην δυσπροσαρμοστική χρήση του διαδικτύου και στο να κλειστούν στον ψηφιακό κόσμο.

Γι’ αυτό βλέπουν το Διαδίκτυο ως μέσο καταφυγής, όπου μπορούν να κινηθούν σε ένα περιβάλλον που μοιάζει λιγότερο απειλητικό από την πραγματική ζωή. Στην εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου μπορούν με λίγη προσπάθεια και εκ του ασφαλούς, να κάνουν νέους φίλους χωρίς να χρειάζεται να εκτεθούν με τη φυσική τους παρουσία, όπως συμβαίνει στην πραγματική ζωή.

Επίσης η 24ωρη εύκολη, δωρεάν, απεριόριστη, ανώνυμη και ποικιλόμορφη πρόσβαση σε απεριόριστα κοινωνικά δίκτυα, χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς, η οποία μπορεί να διευκολύνει κάποιον στην απόκτηση περισσότερου ελέγχου στο πώς παρουσιάζει τον εαυτό του.

Το παιδί που ασχολείται με δημιουργικές δραστηριότητες και επικοινωνεί με την οικογένειά του έχει λιγότερες πιθανότητες να ξεφύγει στον ψηφιακό κόσμο φαντασίας.

Το τι μαθαίνουν τα παιδιά, εξαρτάται από το τι παρακολουθούν. Ο Edward Murrow είπε ότι η τεχνολογία μπορεί να εκπαιδεύσει και να εμπνεύσει, αναπτύσσει την περιέργεια στα παιδιά, ανοίγει ένα παράθυρο σε μακρινούς κόσμους, τα ταξιδεύει στο φεγγάρι ή στο βυθό της θάλασσας. στο βαθμό που οι άνθρωποι έχουν αποφασίσει να τη χρησιμοποιήσουν προς αυτή την κατεύθυνση και αυτόν το σκοπό. Αλλιώς είναι απλά φώτα και καλώδια μέσα σε ένα κουτί.

Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνούμε, ότι «μια ουγκιά πρόληψης, αξίζει όσο μια λίβρα θεραπείας» και σε ό,τι αφορά στον εθισμό στην τεχνολογία.

Πώς προστατεύουμε τα παιδιά από το να ξεπεράσουν το όριο; Δεν είναι εύκολο. Ωστόσο:

Το κλειδί είναι να αποτρέψετε νωρίς, από τα 3-4χρόνια τους τα παιδιά, να «κολλήσουν» σε οθόνες. Αυτό σημαίνει Lego αντί για Playstation, βιβλία αντί για iPads, φύση και άθληση αντί για τηλεόραση.

Nα κάνετε ειλικρινείς συζητήσεις με το παιδί σας σχετικά με το γιατί του περιορίζετε την πρόσβασή του σε οθόνες.

Να τρώτε φαγητό με τα παιδιά σας χωρίς ηλεκτρονικές συσκευές στο τραπέζι – ακριβώς όπως ο Steve Jobs καθόταν στο τραπέζι με τα παιδιά του, χωρίς τεχνολογία.

Η υγιής ανάπτυξη των παιδιών περιλαμβάνει ενεργή ακρόαση και επικοινωνία, δημιουργικό παιχνίδι με όσο το δυνατόν πιο απλά παιχνίδια που είναι ακριβώς αυτά που εξάπτουν τη φαντασία των παιδιών και επαφή με τον αληθινό, φυσικό κόσμο.

Τί πρέπει να κάνουν οι γονείς για να αποτρέψουν την εξάρτηση του παιδιού τους από το διαδίκτυο;

• Να ενημερώνουν τα παιδιά από μικρή ηλικία για το φαινόμενο του εθισμού στο διαδίκτυο.

• Να μην αντιμετωπίζουν τον υπολογιστή ως ένα μέσο που θα τους βοηθήσει να κρατάνε τα παιδιά απασχολημένα για να μη τους ενοχλούν

• Να αφιερώνουν ποιοτικό χρόνο στα παιδιά και στους εφήβους μιλώντας για τις χαρές που έχει η ζωή και για κάθε καλό που τους συνέβη στην κάθε μέρα τους

• Να σκεφτούν και τη δική τους διαδικτυακή συμπεριφορά και εν γένει συνέπεια των λεγομένων τους σε σχέση με συμπεριφορά, καθώς αποτελούν τα κατεξοχήν πρότυπα για τα παιδιά και τους εφήβους. Ως γνωστόν οι πράξεις τους μετρούν περισσότερο από τα λόγια τους!

• Να μη χρησιμοποιούν τον υπολογιστή και το Διαδίκτυο ως επιβράβευση ή ως τιμωρία

• Καθορίστε τον χρόνο παρακολούθησης, ώστε να μην ξεπερνά για παιδιά 3 – 5 ετών την μισή ώρα, για παιδιά 6-9 ετών την μία ώρα και για παιδιά 10 -13 ετών την μιάμιση ώρα ποιοτικού προγράμματος ή βιντεοπαιχνιδιού την ημέρα. Με αυτόν τον τρόπο παρέχετε τη δυνατότητα στο παιδί να ασχοληθεί και με άλλες εποικοδομητικές δραστηριότητες.

• Αποφύγετε να τοποθετείτε τηλεοράσεις ή ηλεκτρονικούς υπολογιστές στα παιδικά δωμάτια. Είναι προτιμότερο να τα τοποθετείτε σε ένα κοινόχρηστο χώρο, όπου θα μπορείτε και να έχετε έλεγχο της χρήσης τους.

• Κλείστε την τηλεόραση ή διακόψτε ένα βιντεοπαιχνίδι αν το κρίνετε ακατάλληλο. Σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ σημαντικό να εξηγήσετε επαρκώς στο παιδί τον λόγο που το κάνετε.

• Σημαντικός είναι και ο ρόλος οικογένειας με προώθηση υγιών διαπροσωπικών και γονεϊκών σχέσεων από την παιδική ηλικία – όπου χτίζονται τα θεμέλια της προσωπικότητας του παιδιού και ενήλικα αργότερα και εγγράφεται στο ασυνείδητο το κλίμα στην οικογένεια. Τέλος η βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών στην εφηβεία συμβάλλει καταλυτικά στην οικοδόμηση της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησής τους.

Επίσης, συνιστάται,

• η ήρεμη και μη επικριτική προσέγγιση του «εξαρτημένου» παιδιού από τον γονέα,

• η δημιουργία καλών σχέσεων μεταξύ γονέα και παιδιού κι ενός αμφίδρομου διαύλου ζεστής επικοινωνίας, έκδηλης τρυφερότητας και χαρούμενης όσο και αισιόδοξης ατμόσφαιρας στην οικογένεια που θα μεταδίδεται από τους γονείς και τη στάση τους στη ζωή, με ταυτόχρονη τήρηση σταθερών και απαρέγκλιτων ορίων.

Επομένως, σύμφωνα με τους Siomos et al. έμφαση πρέπει να δοθεί στην πρόληψη καθώς και στην εκπαίδευση στον έλεγχο της δαπάνης χρόνου στο διαδίκτυο, μιας και ο στόχος κάθε θεραπευτικής παρέμβασης θα πρέπει να είναι η ελεγχόμενη χρήση του διαδικτύου και η αποκόμιση των θετικών που απορρέουν από τη χρήση και όχι η πλήρης απόχη από αυτό.

Πράγματι το ερώτημα φαίνεται να είναι, πώς οι «έξυπνες» αυτές συσκευές, μπορούν να αξιοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία των σχολείων διατύπωσε ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) Ναπολέων Μαραβέγιας.

Πηγές:

• Orzack MH, Voluse AC, Wolf W, Hennen D. An ongoing study of group treatment for men involved in problematic Internet-enabled sexual behavior. Cyberpsychol Behav, 2006; 9: 348–360.

• Psychology.now

• Φλώρος Γ. Περιγραφή της πρώτης σταθμισμένης κλίμακας μέτρησης του εθισμού εφήβων στους H/Y στην Ελλάδα (Κλίμακα ΚΕΕΦΥ). Στο: Μ. Ζαφειροπούλου, (Επιμ. Έκδ.). Δυνατότητες και δυσκολίες παιδιού και εφήβου. Γνωσιακές Συμπεριφοριστικές Προσεγγίσεις. Αθήνα: Πεδίο, 2012.

Πώς στηρίζω το έφηβο παιδί μου

Αρχικά ας αναγνωρίσουμε ότι η εφηβεία είναι φάση επαναστατικότητας και διεκδίκησης. Η εφηβεία μπορεί να αρχίσει στα 12 με 13 χρόνια του ατόμου και να κλείσει στα 19 έως 20. Σε αυτή την περίοδο, ο έφηβος είναι μισός παιδί και παράλληλα γίνεται και ενήλικας με ευθύνες και υποχρεώσεις, κάτι το οποίο δημιουργεί μεγάλες εντάσεις και συγκρούσεις στον ίδιο. Προσπαθεί έντονα να δημιουργήσει την ταυτότητά του, αλλά και να γίνει μέρος ενός κοινωνικού συνόλου.

Η εφηβεία είναι μια περίοδος σημαντικών αλλαγών και ανακατατάξεων οι οποίες αποτελούν σημαντικές προκλήσεις για τους ίδιους τους εφήβους αλλά και τους γονείς τους. Οι έφηβοι καλούνται να ανταποκριθούν σε σημαντικές μεταβάσεις σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Οι αλλαγές στο ίδιο τους το σώμα απαιτεί από τους ίδιους να αποχωριστούν τη σχέση τους με την παιδική πτυχή τους και να διαμορφώσουν μια διαφορετική- ίσως πιο ενήλικη- εικόνα για τον εαυτό τους.

Ο ρόλος του γονιού μπορεί να είναι με διαφορετικό τρόπο υποστηρικτικός σε κάθε υποστάδιο της εφηβείας. Η εφηβεία αποτελεί, όμως, μια μεταβατική περίοδο όχι μόνο για τους ίδιους τους εφήβους αλλά και για τους γονείς τους οι οποίοι χρειάζεται να προβούν σε αλλαγές ώστε να επιτρέπουν την “μετακίνησή” των παιδιών τους μέσα και έξω από την οικογένεια. Οι γονείς καλούνται να αποχωριστούν την παλιά, στενή σχέση με τα παιδιά τους και να επαναπροσδιορίσουν τις προσδοκίες, τις απαιτήσεις και το ρόλο τους.

Πλέον, ο ρόλος τους δεν είναι ίσως τόσο κατευθυντικός και χρειάζεται να ικανοποιήσουν την ανάγκη των παιδιών τους για αυτονομία αλλά και για καθοδήγηση. Επιπλέον, αναμένεται να επιτρέπουν περισσότερο “χώρο” στους εφήβους ώστε πιο αυτόνομα να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους, να κάνουν τις επιλογές τους και να διαμορφώνουν τη δική τους κοσμοθεωρία για θέματα που τους αφορούν.

Κάθε μετάβαση, ακόμα κι αν είναι αναμενόμενη, όπως το πέρασμα στην εφηβεία, συνοδεύεται από ενθουσιασμό και προσμονή αλλά και από αγωνία και φόβο για όλη την οικογένεια. Επιπλέον, όλες οι αλλαγές που προκύπτουν στην περίοδο της εφηβείας συμβάλλουν στην ανατάραξη της σχέσης γονιών και εφήβων. Αρκετές φορές, η σχέση χαρακτηρίζεται είτε από συγκρούσεις κι εντάσεις είτε από συναισθηματική απόσταση και απομάκρυνση, κάτι που προβληματίζει έντονα τους γονείς.

Πιο αναλυτικά, στην ηλικία 12-13, ο γονιός μπορεί να εστιάσει στο να υποδεικνύει πρακτικά δεξιότητες οργάνωσης, όπως τη χρήση σημειώσεων στο γραφείο του για καθήκοντα της ημέρας.

Στην ηλικία των 13-14, ο γονιός θα μπορούσε να εκπαιδεύσει τον έφηβο σε σωστούς τρόπους αντιμετώπισης δύσκολων ή στρεσογόνων καταστάσεων, όπως στην επιλογή μιας ήρεμης μουσικής ή στην διευκόλυνση της επικοινωνίας των καθημερινών συναισθημάτων με στόχο την επεξεργασία τους. Στην ηλικία 15-18, συνήθως οι έφηβοι πειραματίζονται με επικίνδυνες συμπεριφορές. Χρήσιμο από τους γονείς, θα ήταν να αποδεικνύουν καθημερινά την παρουσία τους.

Άλλωστε, όπως κι αν συμπεριφερθεί ένας έφηβος, ο γονιός δε θα πάψει ποτέ να είναι γονιός! Αυτό μπορεί να γίνεται με σύντομες και απλές ερωτήσεις κάθε στιγμή της ημέρας, όπως το καλημέρα, πώς πήγε σήμερα η μέρα σου;, ντύθηκες πολύ ωραία. Μπορεί όλα αυτά να έχουν και τη μορφή προσωπικού μηνύματος στο Facebook του ή στο κινητό του. Με αυτό τον τρόπο ο γονιός επιτυγχάνει να προσφέρει άμεσα στο παιδί του την αίσθηση ασφάλειας που χρειάζεται.

Μην ξεχνάτε ότι οι γονείς δεν είναι έφηβοι, άρα καλό θα ήταν να αντιδρούν με ένα τρόπο διαφορετικό από ότι κάνουν οι ίδιοι. Το πιο σημαντικό σε όλη αυτή τη σχέση (όχι την μάχη) είναι να μην παίρνει ο γονιός προσωπικά όλες τις διάφορες εκρήξεις του εφήβου. Αν γίνεται αυτό, τότε ο έφηβος θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τις ίδιες συμπεριφορές με στόχο να ελέγχει το γονιό του.

Επίσης να έχετε υπόψη σας πως η καλύτερη συμβουλή δεν είναι αυτή που δίνεται με τα λόγια, αλλά αυτή που βλέπουμε στην πράξη. Ακόμα και τα συναισθήματα, πολλές φορές θεωρούνται δεδομένα και σπάνια τα εκφράζουμε με πράξεις, όπως μέσα από την αγκαλιά, ή με ένα τρυφερό μήνυμα ή ένα φαγητό νόστιμο.

Μην επαναλαμβάνετε όμως τις ίδιες σκέψεις και τα ίδια συναισθήματα πολλές φορές, γιατί μετά θα καταλήγουν στα αντίθετα αποτελέσματα. Ακόμη κι εδώ φαίνεται το πόσο σημαντικός είναι ο τρόπος, το ύφος, ο τόνος επικοινωνίας, οι ερωτήσεις (και όχι τα κηρύγματα) ακόμα και οι λέξεις αυτές καθ’ αυτές!

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να διευκολύνουν αυτή τη μετάβαση και να διατηρήσουν μια υγιή σχέση με τα έφηβα παιδιά τους;

• Να δείχνουν αυθεντικό ενδιαφέρον για τον “κόσμο” των εφήβων παιδιών τους στην προσπάθεια να τα μάθουν και να τα καταλάβουν περισσότερο.

• Να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται τα συναισθήματα των παιδιών τους ακόμα και όταν δεν καταλαβαίνουν τις έντονες αντιδράσεις τους ή δυσκολεύονται να τις αντιμετωπίσουν.

• Να σέβονται τον προσωπικό χώρο- κυριολεκτικά και μεταφορικά- των εφήβων γιατί αυτός τους είναι απαραίτητος για να καταφέρουν να διαμορφώσουν την δική τους ταυτότητα.

• Να τηρούν συγκεκριμένους κανόνες και όρια ώστε οι έφηβοι να μπορέσουν να προστατευτούν από πιθανούς κινδύνους αλλά και να αξιοποιήσουν την ελευθερία τους με δημιουργικό τρόπο.

• Να ενθαρρύνουν και να επιβραβεύουν την προσπάθεια αυτονομίας και ανάληψης ευθυνών εκ μέρους των παιδιών.

• Να συζητάνε με τα παιδιά και να τα προσκαλούν να συμμετάσχουν στην εύρεση λύσεων σε καθημερινές δυσκολίες, διαφωνίες και προβλήματα επικοινωνίας.

• Να έχουν επίγνωση των δικών τους προβληματισμών και ανησυχιών και να εκφράζουν ξεκάθαρα τις προσδοκίες τους από τα παιδιά.

• Να έχουν ένα καλό υποστηρικτικό δίκτυο ή να απευθύνονται σε κάποιο ειδικό όταν χρειάζονται χώρο να επεξεργαστούν τα δικά τους δύσκολα συναισθήματα για αυτή τη μεταβατική περίοδο.

Στην εφηβεία, η σχέση γονέων και παιδιών τίθεται υπό διαπραγμάτευση και αναδύεται η ανάγκη για επαναπροσδιορισμό της. Οι αλλαγές και οι ανακατατάξεις, παρά την αναστάτωση που μπορεί να προκαλούν, αποτελούν ένα σημαντικό και αναγκαίο βήμα για το μεγάλωμα των παιδιών 

Σε περίπτωση που το άγχος των γονιών ενισχύεται μέρα με την μέρα, τότε καλό θα ήταν να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό, ώστε να μην φτάσει στο σημείο που να κυριαρχεί αποκλειστικά και μόνο το άγχος και η αίσθηση ανικανότητας.

Παρακάτω ακολουθούν χρήσιμες προτάσεις για μία Εποικοδομητική επικοινωνία

• Ζητείστε από το γιο ή την κόρη σας να χειριστεί ένα θέμα ή να λύσει ένα πρόβλημα που άλλοτε το αντιμετώπιζαν οι μεγάλοι. (μαστορέματα, μικροδουλειές, εξόφληση λογαριασμών σε τράπεζα ή e-banking), να κάνει ψώνια, να αγοράσει δώρα για συγγενείς, να συγκεντρώσει πληροφορίες για μία συσκευή ή αυτοκίνητο που θα αγοράσει η οικογένεια, να κανονίσει τα δικά του ραντεβού με το γιατρό, κ.τ.λ.)

• Ζητείστε τη συμβουλή του έφηβου σχετικά με ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζετε εσείς (ο γονιός ) στη δική σας ζωή.

• Αποφύγετε κανονισμούς για την ώρα ύπνου των εφήβων.

• Ζητείστε τη γνώμη του έφηβου για τα καθημερινά κοινωνικά και πολιτικά θέματα.

• Αποφύγετε να δώσετε σε ένα έφηβο την ιδέα ότι εσείς σαν έφηβος τα καταφέρνατε περίφημα (ή ότι τώρα τα καταφέρνετε περίφημα).

• Δεχθείτε τα λάθη και τις αποτυχίες του με φυσικό τρόπο (“αυτά συμβαίνουν κάποτε σε όλους μας, Ελένη” πείτε της).

• Δώστε έμφαση στα θετικά σημεία (Είσαι αποφασιστικός αγόρι μου– σε αντίθεση με το, είσαι «πεισματάρης» ή «ξεροκέφαλος»).

• Χρησιμοποιείστε την τακτική συγκέντρωσης της οικογένειας σαν το βασικό τρόπο να εκφράζονται όλοι και για να λύνετε τα προβλήματα (οικογενειακό συμβούλιο)

• Απολαύστε τους φίλους του εφήβου σας. Δεχτείτε τους στο σπίτι. (Κάποτε οι έφηβοι αποφεύγουν τελείως μερικά σπίτια. Δε θέλουν να περάσουν την ώρα τους σε ένα σπίτι όπου τους θεωρούν πολίτες δεύτερης κατηγορίας).

• Δώστε την έγκρισή σας και τη βοήθειά σας στον έφηβο για να πάρει άδεια οδηγήσεως μόλις έχει τη νόμιμη ηλικία.

• Ενδιαφερθείτε για τις δραστηριότητες του εφήβου χωρίς να τον πνίγετε.

• Διασκεδάστε μαζί. Προγραμματίστε σε τακτικές περιόδους, εκδρομές στις οποίες γονείς και έφηβοι θα βρίσκεστε μαζί για να διασκεδάσετε, χωρίς γκρίνιες και κηρύγματα, μεταφέροντάς του τη χαρά και το χαμόγελο για τη ζωή.

• Ζητείστε από τον έφηβο να αναλάβει να υπολογίζει τις ανάγκες του για ντύσιμο και να ψωνίζει τα ρούχα του καθώς θα μεγαλώνει.

• Ενισχύστε τη συμμετοχή του εφήβου σε κάθε δραστηριότητα που είναι νόμιμη και ηθική.

• Κάποτε, στην αρχή της εφηβείας, σταματήστε να αυξάνετε το χαρτζιλίκι, ώστε ο έφηβος να μπορέσει να νιώσει αυτάρκης αρχίζοντας μία εργασία με μειωμένο ωράριο για ένα διάστημα τα καλοκαίρια

• Όπου αυτό είναι εφικτό, αφήστε τον έφηβο να συμμετέχει στις κοινωνικές συγκεντρώσεις. Ενθαρρύνετέ τον να έχει γνωριμίες με μεγάλους. Θα απολαύσεις την παρέα του τάδε, γιε μου… Του αρέσουν και εκείνου αυτές οι συγκεντρώσεις, ή το σινεμά, ή οι εκδρομές κ.τ.λ……………

• Μην κάνετε εσείς, ό,τι μπορεί ή πρέπει να είναι ικανός να κάνει ο ίδιος! Μην αναλαμβάνετε εσείς την ευθύνη για δικές του υποχρεώσεις ή περιττές διευκολύνσεις, π.χ. μαμά θα με πας εσύ στο σχολείο αντί να πάρω το σχολικό ώστε να κοιμηθώ λίγο περισσότερο το πρωί;

• Εμφυσήστε τη συμμετοχή όλων μέσα στην οικογένεια στις απαραίτητες δουλειές του σπιτιού, ώστε να έχει ο έφηβος πάντοτε την αίσθηση ότι δε μπορεί να απολαμβάνει μόνο “τις υπηρεσίες” που του παρέχονται (φαγητό, στέγαση, εκπαίδευση, χαρτζιλίκι, δώρα, κτλ..), ούτε ό,τι οι γονείς είναι εκεί μόνο για να εκτελούν υποχρεώσεις, αλλά έχει υποχρεώσεις και ο ίδιος – πέραν των εκπαιδευτικών του καθηκόντων – συμβάλλοντας στο κοινό καλό και τη συλλογική προσπάθεια, π.χ. να αναλάβει την ηλεκτρική σκούπα όλου του σπιτιού μία φορά την εβδομάδα και να πηγαίνει το σκύλο βόλτα καθημερινά.

• Εφαρμόστε τις Φυσικές και Λογικές συνέπειες με σταθερότητα, χωρίς επαναλαμβανόμενες υπαναχωρήσεις, για κάθε αθέτηση ή παραβίαση των συμφωνηθέντων, ή για κάθε αρνητική συμπεριφορά εν γένει.

Πηγή : psychologynow.gr, άρθρα ψυχολογίας, οικογένεια και παιδί

psychopedia.gr

Οι Προκλήσεις του να μεγαλώνεις έναν έφηβο

Ένας λόγος που η εφηβεία είναι τόσο δύσκολη περίοδος, τόσο για τους εφήβους όσο και για τους γονείς τους, είναι ακριβώς επειδή το έφηβο άτομο βρίσκεται ανάμεσα στο παιδί και στον ενήλικα.

Ο ρόλος του γονιού είναι από τους πιο απαιτητικούς που μπορεί να αναλάβει ένας άνθρωπος. Πρώτα από όλα, συνήθως αναλαμβάνουμε τη γονική ευθύνη χωρίς ιδιαίτερη επίγνωση και προετοιμασία. Έπειτα, από τη στιγμή που αναλαμβάνουμε αυτό το ρόλο, χρειάζεται να αφιερώσουμε ένα πολύ μεγάλο μέρος της ενέργειάς μας στα παιδιά. Δεν μπορούμε να βγούμε από το ρόλο αυτό για πολλά χρόνια, έως ότου η ανάπτυξη των παιδιών να καταστήσει περιττή τη γονική φροντίδα.

Είναι, λοιπόν, κατανοητό ότι κάθε γονιός έχει να αντιμετωπίσει μια πληθώρα προκλήσεων, οι οποίες κορυφώνονται καθώς τα παιδιά πλησιάζουν στην ενηλικίωση τους, διανύοντας πλέον την περίοδο της εφηβείας.

1. Ισορροπία ανάμεσα σε δύο βάρκες

Ένας λόγος που η εφηβεία είναι τόσο δύσκολη περίοδος, τόσο για τους εφήβους όσο και για τους γονείς τους, είναι ακριβώς επειδή το έφηβο άτομο βρίσκεται ανάμεσα στο παιδί και στον ενήλικα. Έτσι, δεν μπορεί πια να καταταχθεί στις κατηγορίες με τις οποίες συνήθως έχουμε περισσότερη εμπειρία και ως αποτέλεσμα, μπορούμε να τις χειριστούμε με ευκολία.

Οι συνήθειες που εγκαταστάθηκαν στη σχέση γονιού-παιδιού τα προηγούμενα χρόνια δεν είναι πια λειτουργικές. Οι δύο πλευρές χρειάζεται να δοκιμάσουν νέους τρόπους αλληλεπίδρασης, που όμως δεν μοιάζουν ούτε με τους τρόπους των ενηλίκων με τους οποίους τουλάχιστον οι γονείς έχουν μεγάλη εξοικείωση. Η ανάγκη να φτιαχτούν καινούρια κανάλια είναι φυσικό να προκαλεί άγχος και ανασφάλεια και στις δύο πλευρές. Όμως, η ζωή συνεχίζει το έργο της και μας υποχρεώνει να προχωρήσουμε παρά το άγχος.

2. Ο «φόνος» του παλιού

Στον αρχαίο ελληνικό μύθο, ο Οιδίποδας, ακολουθώντας το χρησμό, σκοτώνει τον πατέρα του Λάιο και γίνεται βασιλιάς της Θήβας. Η αρχαία σοφία μοιάζει να είχε κατανοήσει αυτό που σχεδόν όλοι οι γονείς με πείσμα αντιμάχονται.

Για να αποκτήσει ένα παιδί το δικό του βασίλειο, δηλαδή να διαμορφώσει την δική του προσωπική ταυτότητα, θα χρειαστεί σε ένα συμβολικό επίπεδο να «σκοτώσει» το γονιό του και οτιδήποτε εκείνος εκπροσωπεί. Στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας, πολλές φορές, θα απορρίψει άκριτα αξίες και συνήθειες που στο παρελθόν απολάμβανε και συχνά θα εκφραστεί με τρόπο επιθετικό προς τους μεγαλύτερους, ακόμη και χωρίς σημαντικές αφορμές.

Η πραγματική αιτία των αντιδράσεων αυτών είναι ότι δημιουργούν το χώρο που το νεαρό άτομο χρειάζεται για να βάλει το δικό του αποτύπωμα στον κόσμο. Στην φάση αυτή, οι ενήλικες γύρω του χρειάζεται να δείχνουμε εμπιστοσύνη στην δουλειά που έγινε στο παρελθόν.

Αν ο νεαρός άνθρωπος έχει κρατήσει θετικές μνήμες από την παιδική του ηλικία, αν οι ενήλικες τον έχουμε πείσει στο παρελθόν ότι ο τρόπος ζωής που επιλέγουμε μπορεί πράγματι να θρέψει την ψυχή του, τότε, μόλις νιώσει ασφαλής στη θέση του ενήλικα, θα αναζητήσει ξανά κάποια από τα παλιά σημεία στήριξης που είναι χρήσιμα για εκείνον/η.

Το καλύτερο είναι ότι, αφού περάσει την φάση της αμφισβήτησης των αξιών του/της, θα τις νιώθει πλέον σαν αποτέλεσμα επιλογής και όχι ανάγκης ή συμβιβασμού. Θα έχουν γίνει οι προσωπικές του/της αξίες και γι’ αυτό και θα μπορεί να τις υπηρετεί με σταθερότητα.

3. Αποχαιρετώντας ένα ρόλο που μας πρόσφερε χαρά

Ωστόσο, δεν πρέπει να παραμελούμε ότι το πέρασμα ενός παιδιού στην εφηβεία συνεπάγεται και το γεγονός πως οι γονείς χάνουν το ρόλο του αποκλειστικού προστάτη και καθοδηγητή. Είναι σίγουρα μια σημαντική απώλεια, καθώς, όπως προαναφέραμε, ο ρόλος αυτός απαιτεί μεγάλη ενέργεια και συχνά ανάγεται σε κύρια πηγή νοήματος ζωής και χαράς για τους γονείς.

Όμως, είναι καλό οι γονείς να αναγνωρίσουν ότι, όσο καλύτερα ανταποκρίνεται κάποιος σε αυτό το ρόλο τόσο πιο σύντομα ο ρόλος αυτός καθίσταται περιττός. Όταν τα παιδιά μας είναι μικρά χρειάζεται να κάνουμε πολλά πράγματα για εκείνα. Όσο μεγαλώνουν, μαθαίνουμε να παρακολουθούμε τη δράση τους, παραμένοντας πρόθυμοι να προσφέρουμε βοήθεια όταν την χρειάζονται. Κάπως έτσι, μεγαλώνουμε και εμείς παρέα τους.

4. Φροντίζοντας τον έφηβο

Σύμφωνα με το παραπάνω σκεπτικό, η φροντίδα που χρειάζεται ένας έφηβος διαφέρει πολύ από εκείνη του παιδιού. Η βασική ανάγκη του εφήβου είναι η διερεύνηση των σχέσεων έξω από την οικογένεια και, όπως προαναφέρθηκε, η διαμόρφωση της προσωπικής του ταυτότητας.

Για αυτό το λόγο, αποτελεσματική φροντίδα για έναν έφηβο είναι να κάνουμε οι ενήλικες την παρουσία μας όσο γίνεται πιο διακριτική, να του αφήσουμε χώρο να πειραματιστεί με όσα μέχρι χθες ήταν αποκλειστικής αρμοδιότητας των ενηλίκων και να του επιτρέψουμε να κάνει τα δικά του λάθη που θα γίνουν τα θεμέλια της μελλοντικής του επιτυχίας.

Αντί να προσπαθούμε να τον τραβήξουμε προς τη δική μας ζώνη άνεσης προκαλώντας την αντίδραση του, ας τολμήσουμε με θάρρος και αγάπη ένα άλμα προς την δική του ζώνη άνεσης, έτσι ώστε να τον συναντήσουμε. Αν, για παράδειγμα, αδιαφορεί για το φαγητό που με κόπο ετοιμάσαμε, επειδή έχει απορροφηθεί σε ένα βιντεοπαιχνίδι, ίσως είναι αντιπαραγωγικό να πούμε: Κλείσε επιτέλους αυτό το δαίμονα! Θα κρυώσει το φαγητό! Έκανα τόσο κόπο να το ετοιμάσω!.

Ίσως είναι καλύτερο να μεταφέρουμε το κέντρο ενδιαφέροντος σε εκείνον/η και να πούμε με γνήσιο ενδιαφέρον: Δείχνεις ενθουσιασμένος με αυτό το παιχνίδι. Φαίνεται να είναι πολύ καλό! Αν δεν μπορούμε να μιλήσουμε με τρόπο που ο/η έφηβος θα νιώσει ως αγάπη και νοιάξιμο, τότε καλύτερα ας σωπάσουμε προς στιγμήν.

5. Φροντίζοντας την σχέση

Όταν αλληλοεπιδρούμε με εφήβους, χρειάζεται να θυμόμαστε ανά πάσα στιγμή ότι το πιο σημαντικό από οτιδήποτε άλλο είναι μην πληγωθεί η μεταξύ μας σχέση. Είναι πιο σημαντικό και από το σχολείο, το πανεπιστήμιο, την κοινωνική μας εικόνα, ακόμα και από την ίδια την υγεία του. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει να μην υπάρχουν όρια ή καθοδήγηση. Σημαίνει, κυρίως, να μην υπάρχει επίκριση και ως αποτέλεσμα, να μην υπάρχει φόβος.

Ο/Η έφηβος, όπως κάθε άνθρωπος που πειραματίζεται, θα κάνει λάθη. Ακριβώς για αυτόν το λόγο, χρειάζεται να έχει στη ζωή του ενήλικες που τους εμπιστεύεται και τον εμπιστεύονται. Όχι επειδή τον θεωρούν αλάνθαστο, αλλά επειδή ξέρουν ότι, αν ποτέ χρειαστεί, μπορεί να διορθώσει τα λάθη του με την βοήθεια τους. Αν, λοιπόν, ανησυχείτε για κάποιον/α  έφηβο, προσέξτε να εκφράσετε την ανησυχία σας με έναν τρόπο που του επιτρέπει να καταφύγει σε εσάς σε περίπτωση που τα πράγματα δεν πάνε καλά για εκείνον.

Να θυμάστε ότι στις κακές μας στιγμές πηγαίνουμε εκεί που θα μας ρωτήσουν τι βοήθεια χρειαζόμαστε. Πηγαίνουμε εκεί που θα μας παρηγορήσουν, όχι εκεί που θα μας κουνήσουν το δάχτυλο και θα πουν στα έλεγα εγώ ή -κάτι ακόμη χειρότερο- εκεί που θα μας τιμωρήσουν.

6. Φροντίζοντας τον εαυτό που μεγαλώνει

Υπάρχει μια ακόμα παράμετρος που αφήσαμε τελευταία, επειδή ίσως και να είναι και η πιο σημαντική. Τις περισσότερες φορές, το μεγάλωμα των εφήβων  συμπίπτει με το πέρασμα των γονιών τους στη μέση ηλικία. Καθώς οι έφηβοι αποκτούν ολοένα και περισσότερες ικανότητες, οι γονείς τους νιώθουν να χάνουν, όχι μόνο τον παλιό τους ρόλο, αλλά και ένα μέρος από τις δυνάμεις της νεότητας. Σε αυτή την φάση, λοιπόν, οι γονείς καλούνται να κάνουν μια επιλογή: να βουλιάξουν στη νοσταλγία και στο πένθος ή να απαντήσουν καταφατικά στη ζωή.

Είναι αναμενόμενο πλέον να υπάρχει διαθέσιμο ένα σημαντικό πόσο ενέργειας που απελευθερώθηκε από τις γονικές φροντίδες. Η πρόκληση είναι να μπορέσουν να επενδύσουν την ενέργεια αυτή σε προσωπικά ενδιαφέροντα και στόχους, ανεξάρτητους από τα παιδιά τους. Να καταφέρουν να αξιοποιήσουν την εμπειρία τους στο χτίσιμο μιας ζωής γεμάτης νόημα. Απολαμβάνοντας έτσι την επιτυχία ότι ανέθρεψαν ικανά παιδιά, που σύντομα δεν θα έχουν πια την ανάγκη τους, αλλά που θα μοιράζονται τις χαρές τους μαζί τους από επιλογή.

Πηγή : psychologynow. gr, άρθρα, οικογένεια και έφηβοι